
یوسف جوانشیر، فوتباللب – در ۲۰ فوریه ۲۰۲۴، تقریباً دو ماه پس از اعلام اولیه و ۱۵ ماه پس از آنکه خانوادهی گلیزر تمایل خود را به فروش کامل یا جزئی باشگاه اعلام کرد. شرکت Trawlers Limited متعلق به سر جیم رتکلیف، خرید ۲۷.۷% از سهام باشگاه منچستریونایتد را نهایی کرد. این خرید، آن جدایی کامل از خانوادهی گلیزر که بسیاری از هواداران یونایتد آرزویش را داشتند نبود. در نظر بسیاری، این موضوع یک گام آشکار به سوی پیشرفت به حساب میآمد. پس از یک دهه افول، باشگاه میتوانست بالاخره به آینده امیدوار باشد.
حال، کمی بیش از یک سال بعد، سایهی ناامیدی دوباره بر تلاشهای باشگاه برای پیشرفت سنگینی میکند. جدول پریمیرلیگ، بهتنهایی نشان میدهد که وضعیت باشگاه از زمان فروش آن، به خانوادهی گلیزر در سال ۲۰۰۵، هیچگاه تا این اندازه وخیم نیست. یونایتد اکنون در رتبهی سیزدهم قرار دارد. پیشرفت اخیر آنها در لیگ اروپا و برد ۳-۰ مقابل لسترسیتی کمی اوضاع را بهتر کرد. اما دید کلی چیز دیگریست. شکستهای خانگی متوالی سرمربی تازهواردی که با مصدومیت بازیکنان و کمبود مهرههای مناسب برای سیستم خود مواجه است. همچنین، نگرانیهایی وجود دارد که رتکلیف، مانند کسانی که سهامشان را از آنها خرید، نداند چگونه باید باشگاه را به شکوه ورزشی سابق خود، بازگرداند.
باشگاه همچنان در بازار بورس وارد شده است. بنابراین بیش از هر باشگاه انگلیسی دیگری میتوان وضعیت مالی پشتصحنهی آن را به شکل منظم بررسی کرد.
یکسالگی رتکلیف در منچستریونایتد
در فاصلهی یک روز مانده به یکسالگی مدیریت رتکلیف، منچستریونایتد گزارش مالی سهماههی دوم (Q2) خود برای فصل جاری را منتشر کرد. گزارشی که بازهی زمانی اول ژوئیه تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴ را پوشش میدهد. این گزارش در عین حال قابل پیشبینی و شگفتانگیز بود. درآمد باشگاه با وجود کاهش قابل توجه درآمدهای تلویزیونی به دلیل غیبت در لیگ قهرمانان اروپا و دور بودن از کسب سهمیهی فصل آینده، همچنان مطابق با پیشبینیها باقی ماند. با این حال، بدهیهای باشگاه بسیار زیاد است. پرداختهای بهره همچنان بر تراز مالی اثر منفی میگذارد. با وجود صحبتها در مورد کاهش هزینهها، باشگاه همچنان زیانده است.

یونایتد، مانند هر کسبوکار زیانده دیگری، تلاش کرد تا مزایای شاخصهای مالی دیگری، غیر از سود خالص را برجسته کند. همچنین، گزارش Q2 اخیر نیز همین روند را ادامهدار نشان میدهد. شاخص مورد علاقهی یونایتد EBITDA تعدیلشده است. یعنی سود پیش از بهره، مالیات، استهلاک و کاهش ارزش، با تعدیلاتی که سود حاصل از فروش بازیکن و سایر موارد استثنایی را حذف میکند. ماه گذشته، باشگاه از پیشبینی مثبت EBITDA تعدیلشدهی خود، خبر داد. آنها در «سطح بالای بازهی قبلاً اعلامشدهی ۱۴۵ تا ۱۶۰ میلیون پوند (۱۸۸.۴ تا ۲۰۷.۹ میلیون دلار)» قرار دارند. اما باقی اعداد و ارقام چیز چندان دلگرمکنندهای ارائه نمیدهند.
صحبت دربارهی شاخصهای مالی مثبت زمانی ناهمخوان به نظر میرسد که اخبار منتشرشده از باشگاه از یک دور دیگر اخراج کارکنان و پذیرش این موضوع توسط باشگاه نزد گروه هواداری «۱۹۵۸» نشانمیدهند که منچستریونایتد در خطر نقض قوانین سودآوری و پایداری مالی (PSR) قرار دارد.
چگونه میتوانیم افزایش EBITDA را با این واقعیتها تطبیق دهیم؟ شاید وارن بافت، رئیس شرکت برکشایر هاتاوی و سرمایهگذار مشهور جهانی، بهترین پاسخ را داده باشد:
ارجاع به EBITDA باعث میشود تنمان بلرزد. آیا مدیران فکر میکنند پری دندونی، هزینهی سرمایهگذاری را پرداخت میکند؟
منچستریونایتد چقدر در خطر نقض قوانین PSR است؟
اینکه چهارمین باشگاه پردرآمد جهان باز هم نگران نقض قوانین PSR است، نشاندهندهی میزان ریختوپاش و اتلاف منابع در اولدترافورد طی سالهای اخیر است. یونایتد همچنان مانند یک باشگاه حاضر در لیگ قهرمانان هزینه میکند. این درحالیست که در ۵ فصل از ۱۱ فصل گذشته، در این رقابتها حضور نداشته است.
اینکه یونایتد دقیقاً چقدر به نقض PSR نزدیک است، به حدسهای تحلیلی بستگی دارد. با این وجود که مانند تقریباً همهی باشگاهها، یونایتد هم محاسبهی دقیق PSR خود را منتشر نمیکند. اما نگاهی به صورتهای مالی فصل گذشته کافی است تا دلیل نگرانیهایی که در راهروهای اولدترافورد شنیده میشود را درک کنیم.
زیان بیسابقه شیاطین سرخ

بر اساس برآورد The Athletic، منچستریونایتد تنها حدود ۱۶ میلیون پوند حاشیهی مجاز در چهارچوب قوانین PSR (قوانین سودآوری و پایداری مالی) داشت. این فقط در صورتی است، که بتوان هزینهی ۳۴.۶ میلیون پوندی مربوط به خرید سهام توسط رتکلیف را از زیانهای باشگاه کسر کرد. نه باشگاه منچستریونایتد و نه لیگ برتر، این کسر را تأیید نکردند. اما با این وجود، بهسختی میتوان تصور کرد که یونایتد چگونه توانسته مطابق با الزامات PSR سرپا بماند.
در طول سهسالهی ارزیابی مالی که تا پایان فصل گذشته ادامه داشت، منچستریونایتد مجموعاً ۳۱۲.۹ میلیون پوند زیان پیش از مالیات ثبت کرد. خبر خوب برای فصل جاری، این است که زیان ۱۴۹.۶ میلیون پوندی فصل ۲۲-۲۰۲۱ از محاسبات جاری حذف میشود. بنابراین تخمین زده میشود که باشگاه میتواند در حدود ۱۳۳ میلیون پوند در این فصل زیان دهد و همچنان با قوانین PSR لیگ برتر سازگار باشد.
رکورد جدید یونایتد
در فصل گذشته، درآمد منچستریونایتد به رکورد جدیدی رسید. آنها با رقم ۶۶۱.۸ میلیون پوند، نسبت به سال قبل، ۱۳.۴ میلیون پوند یا معادل ۲% افزایش داشت. این رقم در نگاه اول خوب به نظر میرسد. اما درآمدزایی یونایتد دیگر مثل گذشته مورد تحسین نیست. بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۴، منچستریونایتد بیشترین درآمد را در فوتبال جهان داشت. در ۲۸ فصل پس از آغاز لیگ برتر از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۰، یونایتد پردرآمدترین باشگاه انگلیسی بود. بهجز در دو سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ که تنها به دلیل فروش املاک آرسنال در زمین ورزشگاه قدیمی هایبوری، این رتبه را از دست داد.
از فصل ۲۱-۲۰۲۰ به بعد، منچسترسیتی جایگاه نخست را از یونایتد گرفت و فاصلهی درآمدی هم رشد چشمگیری داشت. در فصل قبل، درآمد سیتی ۵۳.۲ میلیون پوند بیشتر از یونایتد بود. این در حالی بود که یونایتد از درآمد لیگ قهرمانان نیز بهرهمند بود. درآمد تجاری سیتی بیش از ۴۰ میلیون پوند بیشتر از یونایتد است. این موضوع بهگونهاست که تنها در سال ۲۰۱۹، یونایتد ۴۸ میلیون پوند از این نظر جلوتر بود.
درآمدهای تجاری سیتی خود جای بحث جداگانهای دارد، اما رشد درآمد یونایتد در این بخش کند است. با وجود اینکه گزارشهای فصل دوم مالی (Q2) رشد تجاری را نشان میدهد، عملکرد ضعیف تیم در زمین بالاخره تأثیر خودش را میگذارد. قرارداد تأمین لباس با شرکت آدیداس، نشان میدهد که اگر یونایتد از فصل ۲۶-۲۰۲۵ به بعد نتواند به لیگ قهرمانان راه یابد، پرداخت سالانه آدیداس ۱۰ میلیون پوند کاهش مییابد.
خارجشدن از باتلاق یا فرورفتن در مرداب؟
یونایتد پیشبینی میکند که درآمد فصل جاری آنها بین ۶۵۰ تا ۶۷۰ میلیون پوند خواهد بود. موضوعی که در گزارش Q2 نیز تکرار شد، هرچند معلوم نیست دقیقاً به چه شکلی انجام شود. درآمدهای پخش بازیهای این فصل قطعاً از رقم ۲۲۱.۷ میلیون پوند سال گذشته کمتر خواهد بود. تا پایان دسامبر، این رقم ۵۲.۹ میلیون پوند نسبت به سال گذشته کاهش داشت. درآمدهای حاصل از روز مسابقه و بخش تجاری کمی افزایش داشتند. اما اینکه بتوانند کاهش درآمد پخش را جبران کنند، هنوز در هالهای از ابهام قرار دارد.
با این حال باشگاه به آینده امیدوار است. یکی از نکات مثبت گزارش فصل دوم، رشد درآمد تجاری حتی در فصلی ضعیف از نظر فوتبالی بود. یونایتد، قرارداد حامی پیراهن ۷۵ میلیون دلاری با شرکت Snapdragon در ماه اوت را عامل این رشد معرفی کرد. برخلاف قرارداد با آدیداس، در قرارداد با Snapdragon، جریمهای برای عدم راهیابی به لیگ قهرمانان در نظر گرفته نشد.
صاحب جشن، در جشن حضور ندارد!
نکتهای که در جشن گرفتن این قرارداد نادیده گرفته شد، این است که اعضای کلیدی تیم اسپانسرینگ که این قرارداد را به سرانجام رساندند، از باشگاه جدا شدند. از جمله ویکتوریا تیمپسون، مدیر ارشد گروهها و شراکتهای منچستریونایتد. این تغییرات در بخش تجاری ادامهدار هم بود. فلورنس لافای، مدیر تجاری و جیمز هالروید، مدیر توسعه تجاری هم اخراج شدند.
درآمد پخش یونایتد این فصل ممکن بود حتی کمتر شود، اگر جذابیت همیشگی باشگاه نبود. هزینههای مربوط به پخش تلویزیونی بازیهای لیگ برتر که بر اساس تعداد پخش زنده بازیها بین باشگاهها تقسیم میشود، حدود ۱۲.۵% از کل درآمد توزیعی لیگ را شامل میشود. این رقم در چرخه قراردادهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹، بین ۱۶ تا ۱۷% بود.
سهم بزرگ منچستریونایتد در پخش تلوزیونی
از آغاز این چرخه تا فصل ۲۴-۲۰۲۳ (بهجز فصل آشفته کرونایی ۲۰-۲۰۱۹)، از ۲۶۶ بازی لیگ یونایتد، ۱۹۴ بازی بهصورت زنده پخش شد. رقمی که تنها لیورپول با ۲۰۱ بازی از آن جلوتر است. در نتیجه، یونایتد دومین سهم بزرگ را از صندوق پخش تلویزیونی به دست آورد. همچنین درآمد آنها از این جهت، به ۱۹۴.۴ میلیون پوند رسید. یعنی حدود یک میلیون پوند بهازای هر بازی زنده. همین صندوق باعث شده کف درآمدی یونایتد بالا بماند. حتی در شرایط کنونی پرآشوب، تا تاریخ ۲۸ آوریل، بازیهای یونایتد ۲۶ بار بهصورت زنده پخش شدند؛ که بیشترین تعداد بین تیمهای دیگر لیگ است (مشترک با آرسنال و لیورپول).
اختلاف فاحش در کسب جوایز مالی به نسبت رقبا
درآمد یونایتد از دستاوردهای داخلی رشد چندانی به خود ندید. اما اختلاف واقعی در سطح بینالمللی است. تا پایان فصل گذشته، منچستریونایتد در طول یک دهه از حضور در لیگ قهرمانان اروپا و لیگ اروپا، ۵۰۴ میلیون یورو درآمد کسب کرد. در مقابل، منچسترسیتی ۹۰۴ میلیون یورو به دست آورد و لیورپول و چلسی نیز، در رقابتهای اروپایی درآمد بیشتری از یونایتد داشتند. در مجموع، ۱۰ باشگاه در این دوره بیش از یونایتد از مسابقات یوفا درآمد داشتند.
حتی اگر یونایتد این فصل قهرمان لیگ اروپا میشد، جایزهی نقدی آن به ۴۰ میلیون پوند هم نمیرسید. با این حال، چنین قهرمانی یک سود مالی بزرگ در پی داشت که از مسیر جایگاه یونایتد در پریمیرلیگ قابل دستیابی نیست؛ یعنی بازگشت به لیگ قهرمانان. از منظر مالی، قهرمانی در لیگ اروپا باید اولویت اصلی یونایتد در این فصل باشد.
با اینکه رتکلیف با افزایش قیمت بلیتها جنجال به پا کرد، اما از منظر مالی، تأثیر مثبت آنها مشخص شد. تا پایان دسامبر، یونایتد از ۱۵ بازی خانگی خود در این فصل (۱۰ بازی لیگ برتر، ۳ بازی لیگ اروپا و ۲ بازی جام اتحادیه) حدود ۷۸.۵ میلیون پوند درآمد روز مسابقه داشت. ابن موضوع، نسبت به سال قبل، ۳.۵ میلیون پوند (۵ درصد) افزایش یافته است. درآمد هر بازی خانگی نیز بیشتر شد: از ۵ میلیون پوند در فصل قبل، به ۵.۲ میلیون پوند در این فصل رسید. آن هم در حالی که فصل قبل شامل بازیهای لیگ قهرمانان هم بود. انتظار میرود این درآمد در فصل ۲۶-۲۰۲۵ حتی بیشتر شود، چرا که به گفتهی The Athletic، قیمت بلیتهای فصلی یونایتد فصل آینده ۵ درصد دیگر افزایش خواهد یافت.
خرجهای در سطح لیگ قهرمانان، واقعیت مجازی
یکی از مشکلات اصلی در اولدترافورد ساده است؛ کمبود نقدینگی. منچستریونایتد همیشه توانایی بالایی در تولید نقدینگی داشت. با اینکه هنوز هم جریان نقد عملیاتی قابل توجهی دارد (۱۲۱.۱ میلیون پوند در فصل گذشته)! اما خرجهای سنگین برای نقلوانتقالات مشکلساز شدند. جریان نقدی آزاد (FCF) یونایتد در سالهای اخیر کاهش زیادی داشته است. FCF در اصل، پولی است که پس از پرداخت هزینههای سرمایهای باقی میماند؛ که در مورد یونایتد بیشتر شامل هزینههای خرید بازیکن میشود.
FCF یونایتد در فصل ۲۴-۲۰۲۳ با سقوطی ۹۰ میلیون پوندی وارد محدوده منفی شد. بهجز دوران کرونا، این بدترین وضعیت مالی در اولدترافورد بود و دلیل اصلی سیاستهای کاهش هزینه تحت مدیریت رتکلیف است. به زبان ساده، اگرچه یونایتد در عملیات روزمره درآمد زیادی دارد. اما هزینههای عظیم نقلوانتقالی از آن فراتر رفتند. در فصل گذشته، هزینهی نقدی خالص یونایتد برای نقلوانتقالات ۱۵۳.۷ میلیون پوند بود و فقط در نیمه اول این فصل، این رقم به ۱۶۴.۳ میلیون پوند رسید.
با همهی اینها، تا پایان دسامبر، یونایتد هنوز ۳۰۰.۱ میلیون پوند بابت نقلوانتقالات به دیگر باشگاهها بدهکار بود. از این میان، ۱۶۷.۹ میلیون پوند باید تا پایان سال ۲۰۲۵ پرداخت شود. بهجز چلسی (که جزئیات بدهیهای نقلوانتقالی را منتشر نمیکند، اما بدهیهای سنگینش مشخص است)، هیچ باشگاه دیگری در لیگ برتر به اندازهی یونایتد در این زمینه بدهی ندارد.
بدهیها، تقصیر مدیر قبلی است!
رتکلیف اخیراً دربارهی تأثیر این بدهیها گفت: «اینها همه چیزهایی هستند که از گذشته به ما رسیدند، چه خوشمان بیاید چه نه، آنها را به ارث بردهایم و باید حلشان کنیم.» این بدهیهای جاری، که یونایتد راهی برای گریز از آنها ندارد، مستقیماً با تصمیم باشگاه برای کاهش تعداد کارکنان در اولدترافورد مرتبط است.
با اینحال، خرجهای یونایتد در نقلوانتقالات پس از ورود مالک جدید کاهش نیافت. تابستان ۲۰۲۴، باشگاه ۲۱۹ میلیون پوند دیگر برای خرید بازیکن هزینه کرد و با اینکه خرجهای ژانویه محدود به ۳۷.۷ میلیون پوند بود، این سومین فصل پیاپی است که یونایتد بیش از ۲۰۰ میلیون پوند برای خرید بازیکن هزینه میکند.
میزان هزینهی نقلوانتقالات لزوماً معیار موفقیت نیست (دستمزدها معیار بهتری هستند). اما اینکه باشگاهی این همه خرج کند و همچنان اینقدر ضعیف عمل کند، نشاندهندهی سالها سوءمدیریت است. متأسفانه برای رتکلیف و INEOS، در سال اول مدیریتشان، نشانهای از پایان این ولخرجیهای بیثمر دیده نمیشود.
عملکرد ضعیف بازیکنان به نسبت دستمزدشان
صحبت از دستمزدها که میشود، باید گفت حقوق پرداختی یونایتد در فصل گذشته باز هم افزایش یافت. هرچند رقم ۳۶۴.۷ میلیون پوندی آن پایینتر از رکورد ۳۸۴.۲ میلیون پوندی سال ۲۰۲۲ بود. اما این نکته زیاد جالب به نظر نمیرسد. چون تیم عملکردی بهمراتب پایینتر از حد انتظار داشت و تنها در رده هشتم لیگ برتر قرارگرفت و در همان مرحله گروهی لیگ قهرمانان حذف شد. آن هم در حالی که یونایتد سومین دستمزد بالای لیگ را پرداخت میکرد. این دومین بار در سه فصل اخیر بود که یونایتد پنج رتبه پایینتر از جایگاه دستمزدیاش در جدول لیگ قرار گرفت.
فصل | رتبه لیگ | رتبه دستمزد | عملکرد نسبت به دستمزد |
۲۰۱۳–۱۴ | ۷ | ۱ | ۶- |
۲۰۱۴–۱۵ | ۴ | ۲ | ۲- |
۲۰۱۵–۱۶ | ۵ | ۱ | ۴- |
۲۰۱۶–۱۷ | ۶ | ۲ | ۴- |
۲۰۱۷–۱۸ | ۲ | ۱ | ۱- |
۲۰۱۸–۱۹ | ۶ | ۱ | ۵- |
۲۰۱۹–۲۰ | ۳ | ۳ | ۰ |
۲۰۲۰–۲۱ | ۲ | ۳ | ۱ |
۲۰۲۱–۲۲ | ۶ | ۱ | ۵- |
۲۰۲۲–۲۳ | ۳ | ۴ | ۱ |
۲۰۲۳–۲۴ | ۸ | ۳ | ۵- |
این جدول البته به نکته مهمی درباره هزینههای کارکنان غیر فوتبالی اشاره نمیکند. یونایتد یکی از بزرگترین کارفرماهای دنیای فوتبال است. در فصل گذشته، این باشگاه بهطور میانگین ۸۱۱ نیروی تماموقت غیر فوتبالی داشت که بیشترین در لیگ، با لیورپول در رده دوم (۷۸۲ نفر) قرار دارد.
عملکرد افتضاح و مدیریت غلط منچستریونایتد
تعداد کمی از باشگاههای انگلیسی، جزئیات تقسیمبندی دستمزد بازیکنان و سایر کارکنان را منتشر میکنند. اما گزارشی از یوفا در سال ۲۰۲۴ (که بعداً حذف شد) نشان میداد که در فصل ۲۰۲۲–۲۳، تنها ۳۳% از درآمد منچستریونایتد صرف پرداخت به بازیکنان شد. این موضوع بدین معناست که دستمزد سایر کارکنان حدوداً به ۱۱۵ میلیون پوند میرسید (رقمی حتی بیشتر از کل دستمزد باشگاه برنتفورد در آن فصل).
چه خوشایند باشد چه نه، دلیل تعدیل ۴۰۰ تا ۴۵۰ نیروی انسانی در یونایتد توسط رتکلیف همین است. عملکرد ضعیف این باشگاه در نقلوانتقالات طی سالهای اخیر باعث شد تا باشگاه وارد بحران شود. از آنجا که امکان بازنگری در حقوق بازیکنان یا بدهیهای مرتبط با خرید آنها وجود ندارد، باشگاه سراغ هزینههایی رفت که میتواند بلافاصله کاهش دهد (حتی اگر این تصمیمها تلخ باشد).
سقوط تدریجی و دردناک شیاطین سرخ
نگاهی به سود حاصل از فروش بازیکنان در سالهای اخیر نشان میدهد که یونایتد نهتنها نسبت به تیمهای برتر لیگ برتر عملکرد ضعیفی داشته، بلکه حتی از سطح میانه جدول هم پایینتر است.
رم در یک شب ساخته نشد و منچستریونایتد نیز در یک شب از هم نپاشید. خرید اهرمی این باشگاه در حدود ۲۰ سال گذشته، بلافاصله ترازنامه مالی باشگاه را دگرگون کرد. اما سالها مدیریت ضعیف طول کشید تا یونایتد به وضعیت تأسفبار کنونی برسد. تعدیل نیرو و افزایش قیمت بلیتها تصمیمهای نامحبوبی هستند. زمانیکه اینها با اتلاف منابع در بخش فوتبال همراه میشود، این احساس ایجاد میشود که دیگران باید تاوان اشتباهات مالکیت را بدهند. و درواقع نیز همینطور است. با وجود بدهیهای سنگین، درآمدهای ثابت و نیاز به تأمین ۲ میلیارد پوند برای ساخت ورزشگاه جدید، اگر یونایتد خیلی زود در زمینهی فوتبالی تغییری ایجاد نکند، تصمیمهای سختتری در راه خواهد بود. هشدار اخیر رتکلیف درباره اینکه باشگاه ممکن است «تا کریسمس ورشکسته شود»، اگرچه اغراقآمیز بود، اما خطر مالی در این باشگاه کاملاً حس میشود.
هیچوقت قرار نبود این مشکلات بهسرعت حل شوند و اگرچه جهتگیری جدیدی در باشگاه شکل گرفته؛ اما اوضاع ابتدایی بسیار پرتنشتر از آن چیزی بود که انتظار میرفت. هواداران و مدیران جدید بهشدت به تغییر جریان امیدوارند و این تغییر هرچه زودتر رخ دهد، به سود باشگاه خواهد بود.
با باخت اخیر یونایتد، در فینال لیگ اروپا در برابر تاتنهام در سنمامس، تقریبا امید این تیم برای بودجه فصل آینده نیز به هالهای از ابهام درآمد. همچنین آنها در لیگ، با قرارگیری در رتبه 16ام، تقریبا تمام امید خود برای درآمدزایی در این فصل و همچنین فصل آینده را از دست دادند.